Wat is gezag en wat is ouderlijk gezag?

Ieder minderjarig kind staat onder gezag, omdat zij bepaalde handelingen niet zelfstandig mogen uitvoeren. Dit gezag kan door een ouder of twee ouders gezamenlijk worden uitgeoefend, maar ook door een ander zoals een voogd of door een instantie zoals Veilig Thuis.

Ouderlijk gezag is als het gezag wordt uitgeoefend door een ouder, gezamenlijk gezag is als het gezag wordt uitgeoefend door twee ouders gezamenlijk.

Wie krijgt ouderlijk gezag en hoe? (Biologische moeder)

Meerderjarige moeder: heeft automatisch het ouderlijk gezag over haar kind.

Minderjarige moeder: over het algemeen krijgt een ander het ouderlijk gezag toegekend totdat de moeder meerderjarig wordt. Een minderjarige moeder kan als zij 16 of 17 jaar is aan de rechter om haar meerderjarig te verklaren om zo alsnog gezag over haar kind te krijgen. Als de moeder meerderjarig wordt, krijgt zij automatisch gezag over kind tenzij een ander het gezag al heeft, zoals de biologische vader. Dan zal zij een verzoek moeten doen bij de rechtbank.

Wie krijgt ouderlijk gezag en hoe? (Biologische vader)

Een biologische vader kan het ouderlijk gezag op een aantal manieren verkrijgen:

• Als hij getrouwd/geregistreerd partnerschap heeft met de biologische moeder, dan krijgt hij automatisch gezag over het kind.
• Als de biologische moeder getrouwd is/geregistreerd partnerschap heeft met een ander dan de vader, dan krijgt de partner van de moeder, en niet de biologische vader het gezag over het kind. Is dit bij u het geval en bent u biologische vader, kijk dan verder bij de rechten van de biologische vader.
• Indien niet getrouwd of een geregistreerd partnerschap met de biologische moeder, dan moet de vader eerst met toestemming van de moeder tijdens de zwangerschap of na de geboorte het kind erkennen. Na deze erkenning kan er bij de rechtbank het gezamenlijk gezag aangevraagd worden met toestemming van de moeder.
• Niet getrouwd of een geregistreerd partnerschap met de biologische moeder, en als de moeder weigert de vader het kind te laten erkennen en/of het gezamenlijk gezag aan te vragen kan de rechtbank deze toestemming vervangen. Is dit bij u het geval en bent u biologische vader, kijk dan verder bij de rechten van de biologische vader.

Wie krijgt ouderlijk gezag en hoe? (Duomoeder)

• Als de donor onbekend is en de moeder en duomoeder getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben dan is de duomoeder automatisch de juridische ouder worden en krijgt automatisch het gezag bij de geboorte van het kind.

• Als de donor bekend is moet de duomoeder het kind erkennen bij de burgerlijke stand of het kind adopteren. Hierna wordt de duomoeder de juridische moeder en kan zij het ouderlijk gezag krijgen.

• Als de donor het kind heeft erkend is hij wettelijk vader.
• Als de moeder en duomoeder niet getrouwd zijn of geen geregistreerd partnerschap hebben dan heeft de biologische moeder het ouderlijk gezag. De duomoeder zal dan eerst het kind moeten erkennen, en daarna het gezamenlijk gezag aanvragen bij de rechtbank.

Wie krijgt ouderlijk gezag en hoe? (Adoptie)

De ouders krijgen automatisch het gezag na een adoptie binnen Nederland of een land die verdragsstaat is van het Haags Adoptieverdrag. Kijk verder bij adoptie voor landen die geen verdragsstaat zijn. 

Wat zijn de plichten en rechten bij ouderlijk gezag?

Ouderlijk gezag wordt in de wet omschreven als de plicht en het recht van de ouder zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Maar wat omvat deze plicht precies?

• Verzorgen en opvoeding, waaronder welzijn, veiligheid en ontwikkeling van het kind. De ouders moeten vaststellen op welke wijze zij de zorg- en opvoedingstaken zullen verdelen. Zij kunnen dit zonder scheiding zelf regelen of met een ouderschapsplan. Na een scheiding is een ouderschapsplan verplicht. Dagelijkse beslissingen zullen worden overgelaten aan de verzorgende ouder. Kinderalimentatie zal door de niet-verzorgende ouder moeten worden betaald. 
• Verplichting om de band tussen het kind en de andere ouder te bevorderen. 
• Belangrijke beslissingen over het kind zoals schoolkeuze en medische behandelingen moeten door de ouders met gezag gemaakt worden. Als ouders gezamenlijk gezag hebben moeten beide het eens zijn over deze keuze. 

Hoe wordt gezamenlijk gezag aangevraagd?

• Gezamenlijk gezag kan digitaal of via een formulier worden aangevraagd.
• De digitale aanvraag is gratis, maar indien u gezamenlijk gezag via een formulier aanvraagt zitten er aan het aanvragen van een afschrift of uittreksel van de geboorteakte van het kind kosten verbonden. 
• Digitaal kunt u het gezamenlijk gezag aanvragen op www.rechtspraak.nl. Let wel op! Uw kind heeft een BSN nodig en beide ouders moeten DigiD hebben om dit digitaal aan te vragen. 
• Het aanvraagformulier kunt u uitprinten en opsturen naar uw lokale rechtbank. Een kopie van een geldig identiteitsbewijs van beide ouder en een origineel afschrift of uittreksel van de geboorte akte van het kind, met een vermelding van de erkenning en niet ouder dan drie maanden moet meegestuurd worden met het aanvraagformulier.

Voorwaarden voor gezamenlijk gezag

• Beide ouders moeten meerderjarig zijn of meerderjarig verklaard zijn. 
• De aanvrager moet wettelijke ouder zijn, automatisch of door erkenning. 
• De ouders staan niet onder curatele. 
• Er kunnen maar twee ouders belast worden met het gezamenlijk gezag. 
• Er is geen sprake van een geestelijke stoornis dat het uitoefenen van het gezag niet mogelijk maakt, niet eerder gezamenlijk gezag door ouders uitgeoefend en  er is geen sprake van ontheffing of ontzetting uit het ouderlijk gezag. 

Problemen ouderlijk gezag

• Indien ouders een beslissing moeten maken die het gezamenlijk gezag betreft, zoals de schoolkeuze of een medische beslissing, en het hier niet over eens zijn kunnen de ouders een mediator inschakelen om er proberen uit te komen. 
• Als het onmogelijk blijft om een gezamenlijke beslissing te maken kunnen de ouders terecht bij de rechtbank. De rechter zal dan binnen zes weken een beslissing maken. 

Hoe eindigt ouderlijk gezag?

• Ontheffing of ontzetting uit het ouderlijk gezag.
• Als het kind meerderjarig word, meerderjarig is verklaard of trouwt. 
• Indien een ouder een aanvraag indient voor beëindiging van het ouderlijk gezag.

 Verzoek beëindigen ouderlijk gezag

• Indien er doorgaans problemen zijn tussen ouders als het de uitvoering van het gezamenlijk gezag betreft, kan er een verzoek worden ingediend bij de rechter voor het beëindigen van het ouderlijk gezag van een van de ouders.
• De toetsing hiervan door de rechter is zeer streng en het verzoek zal alleen worden toegekend indien voortzetting van het gezamenlijke gezag een onaanvaardbaar risico inhoudt dat het kind klem of verloren raakt tussen de ouders en niet te verwachten is dat hierin binnen afzienbare tijd verbetering zal optreden. 
• Denk hierbij aan een ouder die zwaar drugsverslaafd is en niet bereid is hulp te zoeken of wanneer een ouder zelf geen invulling wilt geven aan hun ouderlijk gezag. 
• In het geval dat beide ouders het ouderlijk gezag alleen willen uitvoeren zal de rechter toetsen wat in het beste interesse is van het kind.