Toestemming moeder vervangen door een DNA test?

Een kind krijgen. Het blijft anders voor getrouwde stellen of partners vergeleken met ouders in een relatie of alleenstaande ouders. Voor getrouwde stellen of partners hoeft er geen erkenning plaats te vinden of ouderlijk gezag te worden aangevraagd, dit gaat namelijk automatisch. Echter in gevallen waar ouders in een relatie of alleenstaand zijn verloopt het anders.

Voor de biologische moeder verandert er weinig, zij is automatisch wettelijk moeder en krijgt automatisch ouderlijk gezag. Zij heeft geen toestemming nodig, hoeft geen papieren te ondertekenen en in die zin veranderd er weinig in haar rechtspositie of zij getrouwd is of niet.

Voor de biologische vader is dit echter anders. Als hij niet getrouwd is of geen geregistreerd partnerschap heeft met de moeder moet hij toestemming krijgen van de moeder om het kind te kunnen erkennen en om ouderlijk gezag aan te vragen. Op zich een logische procedure, anders zou iedereen zomaar een kind kunnen erkennen of ouderlijk gezag aanvragen.

De problemen starten echter als de moeder weigert toestemming te geven aan de biologische vader zonder een gegronde reden. Hij zal dan een procedure moeten opstarten bij de rechtbank om vervangende toestemming aan te vragen. Dit kost geld en tijd. Er staat ook nog een tijdklok op want naarmate er meer tijd verstrekt wordt het ook steeds moeilijker om aan de voorwaarden te voldoen om vervangende toestemming te krijgen. De biologische moeder heeft in die zin een grote zeggenschap in hoe het vaderschap voor de biologische vader zal verlopen.

Verder kan zich ook nog het geval voordoen dat de biologische moeder met een ander trouwt, een geregistreerd partnerschap aangaat of een ander haar kind laat erkennen puur met de intentie om het vaderschap te ontzeggen van de biologische vader. Indien dit zich voordoet kan de biologische vader geen vervangende toestemming aanvragen aangezien er maar twee juridische ouders per kind kunnen zijn en verder kan alleen de biologische moeder, het kind of de erkenner de procedure starten om een erkenning te vernietigen. Dit betekent dat een kwaadwillende moeder het zeer moeilijk kan maken voor een biologische vader die een hechte band met zijn kind wilt opbouwen. Ook al hoeft de biologische vader niet de juridische vader te zijn of gezag te hebben om recht op omgang met zijn kind te krijgen, maakt dit soort situaties het wel moeilijker om deze hechte band te bereiken.

De procedures en regels op zich hebben goede redenen erachter. Men wil niet dat zomaar iedereen een kind kan erkennen of een aanvraag kan doen tot vernietiging van een erkenning. Maar dit neemt niet weg dat er een disproportionele druk op de biologische vader staat om zijn juridische vaderschap aan te vragen en te bewijzen terwijl er weinig druk op de biologische moeder ligt.

Vaak worden onjuiste redenen gebruikt om een ouder van hun kind weg te houden, waaronder meningsverschillen, verschillende levensstijl of een incident in het verleden. Een kind zou alleen voor bepaalde redenen weg moeten worden gehouden van een ouder en het moet hierbij ook alleen gaan om wat in de beste interesse is van het kind. Een ouder met een drank of drugsprobleem, die een zeer heftige geestelijke stoornis heeft of schuldig is gevonden van gewelddadige misdaden zouden (tijdelijk) het beste geen rol mogen spelen in het leven van het kind. Deze biologische moeders hebben dus ook gegronde redenen om de vader geen ouderlijk gezag te geven.

Om te voorkomen dat er door onjuiste redenen het contact tussen vader en kind wordt onthouden, zou er in plaats van de vervangende toestemming procedure waarvoor de biologische vader een advocaat zal moeten inschakelen er ook een optie moeten openstaan om direct een DNA test te laten doen na de geboorte. Op basis van deze DNA test zou de vader direct het kind moeten kunnen erkennen en ouderlijk gezag moeten kunnen verkrijgen, waarbij niet de biologische vader moet bewijzen dat hij geschikt is voor het ouderschap maar de moeder zou moeten aantonen als dit niet het geval is. Ook al wordt er in de vervangende toestemming procedure vaak een DNA test gedaan als er twijfel bestaat of iemand inderdaad de biologische vader is, moet er dus eerst een procedure lopen en een advocaat worden ingeschakeld voordat dit mogelijk is. 

Een DNA test via wangslijm is namelijk lichamelijk gezien niet zwaar voor een kind. Een DNA test om het vaderschap vast te stellen wordt simpelweg gedaan door met een wattenstaafje over de wang te wrijven om zo cellen te verkrijgen die getest kunnen worden. Een DNA test tijdens de zwangerschap is niet wenselijk aangezien het een ingrijpende procedure is, waarbij een lange naald wordt gebruikt om vruchtwater vanuit de baarmoeder te halen om DNA te verkrijgen of bloed wordt afgenomen van de moeder. Dit soort testen zijn dus te ingrijpend om verplicht op te leggen, en wachten tot na de geboorte zal een betere optie zijn aangezien de test dan simpel te doen is en er geen risico is op complicaties of een miskraam.

Een belangrijk punt om rekening mee te houden is of er op deze DNA test optie een tijdlimiet zou moeten worden ingesteld. Een jonge baby zal weinig besef hebben van wat er gebeurt maar oudere kinderen die nog nooit contact hebben gehad met hun vader zullen toch om uitleg vragen. De vraag is dan tot welke leeftijd het nog in het beste belang is van het kind, aangezien de vader niet willekeurig wanneer het hem uitkomt weer terug zou moeten kunnen komen in het leven van het kind. Hij heeft dan al langdurig niet zijn zorg en opvoedingsplicht vervuld. Dit is toch een anders dan een vader die zonder op te geven blijft proberen contact met zijn kind op te nemen en blijft wensen een band met dit kind op te bouwen.

Ook zou er voor vernietiging van een erkenning een rechtswege moeten worden geopend voor biologische vaders. Dit tast mogelijk de stabiliteit van een gezin aan, al zeker als de erkenner in de ogen van de kinderen hun vader is. Maar door dit vroeg en tijdig te doen voorkomt dit dat het psychisch gezien niet in de beste interesse is van het kind. Er is geen gegronde reden om een biologische vader niet ook de juridische vader van zijn kind te laten zijn, mits het in de beste interesse is van het kind. Hiervoor is wel een strengere toetsing nodig dan simpelweg de toestemming van de moeder te vervangen door een DNA test. Ook hier zal een tijdslimiet overwogen moeten worden aangezien dit na een tijdsperiode mogelijk niet meer in de beste interesse is van het kind.

Hopelijk zou de wetenschap dat een DNA test gelijk kan worden uitgevoerd ook als preventie middel werken, aangezien er dan weinig nut is in het geen toestemming geven. Dit zou zeer effectief zijn als de kosten van de procedure nog eens verhaald zouden worden op de moeder indien de biologische vader in het gelijk wordt gesteld. Indien het blijkt dat de man niet de biologische vader is zouden de kosten op hem verhaald kunnen worden.

Het grootste belang hier is om de rechten van verschillende ouders meer gelijk te trekken. Biologische vaders die niet getrouwd zijn of geen geregistreerd partnerschap hebben, hebben qua juridisch ouderschap en ouderlijk gezag de meeste obstakels. Nu is de handtekening van de biologische moeder en een kopie van haar identiteitsbewijs niet veel gevraagd voor erkenning, maar als de biologische moeder niet meewerkt worden alle lasten en problemen die daarmee gepaard gaan gelegd op de vader. Deze last zou verlicht moeten worden om te voorkomen dat er een generatie opgroeit die vaderloos is zonder dat hier een goede reden voor is.

Lees verder: Leeftijdsdiscriminatie, dat is toch alleen voor ouderen?